دومبا گؤز
دوکتور جئری
اوستاد دفتری، کئفلی ایسکندر، قلئیچی مورتوض، کل اوغلان قبیریستانلیق طرفیندن گلیردیلر. اوست باشلاری توز-تورپاق ایچینده ایدی. ماراقلاندیق. یاخینلاشینجا سوروشدوم:
- خئیر اولا یولداشلار، هارادان بئله؟!
اوستاد دفتری الینین دالی ایله آلنینین ترینی سیله-سیله دئدی:
- دومبا گؤزو قویلاماقدان گلیریک!
یانیمدا دوران اوستاد فرهیخته ایکی الینی باشینا تاپدادی:
- ائی وای ائویمیز ییخیلدی! فرهنگستان زبان فارسینین رئیسی اؤلدومو؟!!
قوشوقچو کل اوغلان باشی ایله "هه!" دئدی.
شاشقین-شاشقین سوروشدوم:
- هله بو صیر-صوفت ندیر؟! باشدان آیاغا توزا، تورپاغا بورونموشسوز!!
یانیت وئرن اولمادی؛ اوستاد دفتری گؤیه باخدی. کئفلی ایسکندر گولدو. کل اوغلان باشینی قاشادی.
قلئیچی مورتوضا دؤندوم. اوزو جیرماقلانمیشدی! آرغین-یورغون فیسیلدادی:
- آدام کیمی باسدیرماغا قویموردو کی!!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
ایسلام اؤلکهسینده هر شئیین بیر یولو وار!
دوکتور جئری
سووئتلر بیرلیگی چؤکمگه باشلایاندا، اوتایلی بو تایلی آذربایجانلیلار آرازین ایکی ساحیلینه توپلاشیب ووصال ماهنیلارینی سس-سسه وئریب اوخویاندا، بیزیم قلئیچی مورتوض اؤزونو چایا ووروب اوتایا گئچدی. چوخلو آختاریشلاردان سونرا، ایللر اوزونو، آیری دوشموش خاللی-تئللی خالاسینی تاپدی. گؤز یاشلاری آخیشیب داشاندا، خالا-بالا ساریشیب قوْووشاندا، قاپی-قونشو "ایسلام اؤلکهسیندن بیری گلیب" دئیه خبردار اولوب خالانین ائوینه دولوشدولار. سالام-صالاوات ایله قلئیچی مورتوضو یئنی آچیلمیش مچیدلرینه گؤتوروب، قاداغا قویولموش دینلری حاققیندا سورغو-سوالا باشلادیلار. آلنی مؤهور گؤرمهمیش قلئیچی مورتوض چتین دورومدا قالمیشدی. ددهلیگی شیخ آغانین آبیری گئتمهسین دئیه ناچارلیقدان یالاندان-دوغرودان بیر شئیلر قوشوشدوروب سورغولاری بیر تورلو جاوابلاندیرماغا چالیشدی. سیرا خالاسی ارینه یئتیشدی. شانسدان اوتایلی خالاسی ارینین آدی، بو تایداکی خالاسی ارینین آدی کیمی کئفلی ایسکندر ایدی! کئفلی ایسکندر بتر ایچن ایدی. اؤزونه بیر چیخیش یولو آختاریردی. ادب-ارکانلا گلیب قلئیچی مورتوض قاباغیندا اوتوروب سوروشدو:
- بورادا دئییرلر؛ چاخیر ایچنین نامازی آللاه درگاهیندا قبول اولماز. منده ایچمگی ترگیده بیلمیرم. بونون بیر چیخیش یولو وارمی؟!
قلئیچی مورتوض باش بارماغینی گیژگاهینا قویوب بیرآز فیکیرلشندن سونرا جاواب وئردی:
- ایسلام اؤلکهسینده هر شئیین بیر یولو وار. سن ائلهیه بیلرسن سرخوشلوق باشیندان چیخاندا تؤوبه ائلهییب نامازینی قیلاسان، نامازدان سونرا گئنه ایچه بیلرسن!!
کئفلی ایسکندر سایغی ایله الینی دوشونه باسیب،" منه دئییردیلر ایچمه، دوزونو سیز دئییرسیز، شوکورلر اولسون کی یولو وار ایمیش!"دئینده، قلئیچی مورتوض آرتیردی:
- هله بو بیر شئی دئییل کی! من اوتایداکی خالام ارینی ایکی کره ده مکّهیه گؤندرمیشم!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
سیزه امنیت لازیم دئییل می؟!
دوکتور جئری
دونن کئفلی ایسکندردن ائشیتدیم،
قلئیچی مورتوضو آروادی ائودن ائشیگه اؤتوروب. سالیغینی توتدوقدا آنلادیم گئدیب
حاجی نیظامین کؤهنه حامامینین تولانبارخاناسیندا قالیر. تلم-تلَسیک اؤزمو اورایا
یئتیردیم. جیریلتی ایله قاپینی آچیب ایچری گیردیم. مورتوض ال-قولتوق
دیوارین دیبینده اوتورموشدو. اوست-باشی قاپقارا ایدی. منی گؤرجک آیاغا قالخدی.
- مورتوض بگ بورادا نه قاییریرسان؟- دئیه سوروشدوم. دولوخساندی؛ دینمهدی.
قوجاغیمی آچیب اؤپوشمک ایستهدیگیمده باشینی چیگنیمه قویوب هؤنکور- هؤنکور آغلادی:
- خویلو خانیم منی ائودن ائشیگه اؤتوروب!
- نه اولوب اولمایا گئنه بیلهسی ایله دالاشمیشسان؟!
باشینی توولادی:
- یوو.. گئچن هفته آخشام ائوه دؤننده، خویلو خانیم دئدی: "پول وئر گئدیم چؤرک
آلیم." دئدیم:" پولوم یوخدور، هله ایش تاپمامیشام." خویلو خانیم دا حیرصلهنیب سسینی آتدی باشینا:- "دئینده
پول وئر چای-چؤرک آلیم، دئییرسن پولوم یوخدور هله ایش تاپمامیشام. دئیینده گازی،
برقی، کسیبلر پول وئر قبضیلری وئریم، دئییرسن پولوم یوخدور هله ایش تاپمامیشام، دئیینده
پول وئر اوشاقلارا پار-پالتار آلیم دئییرسن پولوم یوخدور هله ایش تاپمامیشام، دئینده
اوشاق مریضدیر پول وئر دوکتورا آپاریم دئییرسن پولوم یوخدور هله ایش تاپمامیشام. دئیینده،
بؤیوک اوغلان نئچه واختدیر آخشاملاری گئج ائوه دؤنور، بورنونون سویونو ساخلایا
بیلمیر، سایمیرسان. دئیینده، قیزیمیز مشقه دوشوب یولداشلاری ایله گئتسین خلیج همیشگی فارسین
قیراغینداکی اؤلکهلرده ادامهیی تحصیل وئرسین، چگینلرینی سیلکهلهییرسن..."
سونرا اللرینی بئلینه ووراراق قیشقیردی: "دئیه بیلرسن سن بو
ائوده نهیه گرهکسن؟!".
خویلو خانیمی بیرآز یوشوتماق ایستهدیم: "بیلیرسن آرواد! من اولماسام
قونشوموز دونباگؤز عوض گئجه دیواردان آشیب ناموسونا توخانار! یا اونون مؤهتاد
اوغلو گلیب باشیزی کسیب مال-دؤولتیمیزی آپارار!."
مورتوضون سؤزلرینی کسدیم:
- خانیمین نه دئدی؟
- هئچ نه دئمهدی. سوپورگهنی گؤتورب منی ائوده ائشیگه اؤتوردو.
اوزونتو ایله دئدیم:
- ایندی نئجه اولاجاق؟!
- دئییرم، ایجازه وئرسن گلیب بیر نئچه گون سیزده قالیم گؤرک سونرا نه اولور!
- یوخ!.. یوخ!.. اولماز قارداش. بیلرسن آرواد منی ده ائوه بوراخمیر. قاپینی
تپکلهمهینجه اوزومه آچمیر!
شاشیردی:
- یانی قاپینی تپیکلهینده قورخوب اوزونه آچیر؟!!
آجی - آجی گولومسهدیم:
- یوخ بابا!.. آرواد قولتوغوم دولودور دئیه قاپینی اوزومه آچاندا تئز ایچرییه
سوخولورام!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
سیزین گوناهینیز نمنهدیر؟
دوکتور جئری
قیام-قیامت اولموشدو. اینسانلار دؤرد-دؤرد گلیب سورغولانیردیلار. نؤوبت دوکتور جئری، قلئیچی مورتوض، شیئخ آغا و کئفلی ایسکندره گلینجه سورغو ملگی دئدی:
- اؤز دیلیزله دونیادا ایشلهدیگیز ان بؤیوک گوناهی سؤیلهسهز، گوناهیز باخیشلانیب جننته گئدهجکسیز.
دوکتور جئری باشینی آشاغی سالدی:
- من بیر کره عمل ائلهینده اونوتدوم قایچی خستهنین قارنیندا قالدی.
سورغو ملگی بارماغی ایله یان طرفدهکی بیر تشت سویو گؤسترهرک:
- گئت، کؤوثر سویوندا اللرینی یو گوناهین تمیزلنسین- دئدی.
دوکتور جئری اللرینی سودا یویاندا جنتین قاپیسی اوزونه آچیلدی.
سیرا قلئیچی مورتوضا گلدی. قیزارا-قیزارا دئدی:
- من دیوارین چاتیندان قونشونون آروادینا باخاردیم!
سورغو ملگی گولومسهدی:
- گئت کؤوثر سویوندا گؤزلرینی یو، گوناهدان آرین.
قئلیچی مورتوض گؤزلرینی تشتده یویاندا، کئفلی ایسکندر ایله شئیخ آغا پیچیلداشاراق سیرادا یئرلرینی دگیشدیردیلر. بو سورغو ملگینین گؤزوندن یایینمادی. قیزغین-قیزغین:
- سیز نییه یئرلریزی دگیشدیز؟- دئیه قیشقیردی.
کئفلی ایسکندر اوتانا-اوتانا فیسیلدادی:
- منیم گوناهیم چاخیر ایچمکدیر. ایجازه وئرسهنیز من اوّل آغزیمی یویوم گئچیم، آخی شئیخ آغانین گوناهی مملکتین ایچیه سیچماقدیر!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
اوستان-ین یئنی موُدیرلرینین تجروبهلری نه قدردیر؟
دوکتور جئری
بو ایل حاجی ایسکندرین باغی یاخشی بار وئرمیشدی. آغاجلار پتیراق کیمی آلما گتیریب بوداقلاری سینماقدایدی. درمه واختی یئتیشینده، او سئوینه-سئوینه قلئیچی مورتوضون یانینا گئدیب آلمالارین درمهسی اوچون یئش-اون نفر یاخشی آلمادَرَن ایستهدی. قلئیچی مورتوض، ایشچی دللالی دیر؛ اوزاقدان-یاخیندان گلن ایشچیلره ایش تاپیب یوزدهسینی(درصدینی) آلار. قئلیچی مورتوض، حاجی ایسکندرین قولوندان یاپیشاراق اونو اوزون بوْی، ائنلی کورک، قوللو-بیلکلی، چاتماقاش بیر کیشینین یانینا آپاریب دئدی:
- آختاردیغین آدام ائله مشه نوروزعلیدیر، عاییلهسی ایله بیزیم شهره ایشلهمک اوچون قوناق گلیبلر. چوخ ایشلهین آدامدیرلار، یئددی-سککیز گونه سنین باغین دریب قورتارارلار.
حاجی ایسکندر، نوروزعلینی آشاغیدان یوخارییا سوزهرک سوروشدو:
- مشدی!..اینشاالله سیزین تجروبهنیز وار، باجاریرسیز دا نئجه آلما درهسیز؟!
مشه نوروز علی گولومسهدی:
- حاجی! بونلار نه سؤزدور؟!.. بیز اؤزوموز ائله باغچیییق. گتیرمزلیکدن بو ایل باغ-باغاتیمیزی شاختا ووردو. بیزده الیمیزی اونون-بونون قاباغینا آچمایاق دئیه گلمیشیک بورادان بئش-اوچ تومن پول آپاراق.
قلئیچی مورتوض، نوروز علینین سؤزونو کسدی:
- دوز دئییر حاجی... نوروز علینین قوْزلی کندینده اوچ-دؤرد هیکتار باغ-باغاتی وار.
حاجی ایسکندر قوْزلی کندینین آدینی ایندییهدک ائشیتمهمیشدی. اوزاق دوشموش، اوجقار بیر کند اولمالی ایدی. وئریلهجک موزد اوستونده آنلاشدیقدان سونرا حاجی ایسکندر، مشه نوروز ایله عاییلهسینی وانئته میندیریب باغا آپاردی. ماشینی کوْلانین قاباغیندا ساخلایینجا نوروزعلینین آروادی، اوچ اوغلو ایله دؤرد قیزی یئره آتلانیب یوک-یاپیتلارینی کوْلایا چکمهیه باشلایاندا حاجی ایسکندر نوروزعلییه دئدی:
- کولانین دولابیندا پیشیرمگه هرنه ایستهسهنیز وار، اوجاقدا قاپی آغزیندادیر. من گئدیرم کارخانادان سلهلری گتیرم. ایکی-اوچ گون چکر..سیز صاباحدان ایشه باشلایا بیلرسیز.
نوروز علی الینی گؤزونون اوستونه باساراق حاجی ایسکندر آرخایین ائلهییب یولا سالدی.
***
ایکی گون سونرا، حاجی ایسکندر باغا قاییداندا گؤزلرینه اینانا بیلمهدی. درمه ایشی بیتمک اوزره ایدی! آلمالار دریلیب باغین بیر نئچه یئرینده قوببالانمیشدی! بیلدیر، باغی اوْن گونده درمیشدیلر!! حاجی ایسکندر اوجا آددیملار آلما قوببالارینین بیرینه یاخینلاشدی؛ آلمالارین بیر نئچهسینی گؤتورب باخیب یئره آتدی. سونرا توْواراق ایکینجی قوببانین باشینا قاچدی، یئنه بیر- ایکی آلمانی یوْخلادی. اوچونجو قوبباییا چاتاندا رنگ-روفو ساپساری اولدو. دیزه کؤچوب یئره ییخیلدی. آلمالارین هامیسی ازیلمیش، بوزولموش، یارالانمیشدی!!
اوزاقدان بو گؤرونتو گؤرن نوروز علی آروادینا دئدی:
- حاجی ایسکندر ایشیمیزه باییلدی!
تئز اؤزلرینی حاجی ایسکندرین باشی اوستونه یئتیردیلر. آغزیندان کؤپوک گلمکده ایدی. نوروزعلینی گؤرونجه سیزیلدادی:
- آلمالارین باشینا نه اوْیون گتیریبسیز؟!..
نوروز علی شاشیردی:
- نه اوْیونو حاجی؟.. درمیشیشک دا!!
حاجی ایسکندر اینگیلدهدی:
- نئجه دردیز؟!
نوروز علی دوْشونو قاباغا وئردی:
- قاباقجا آغاجلاری سیلکهلهدیک سونرا آغاج باشیندا قالان آلمالاری چیرپیب یئره تؤکدوک!.. بیز کندیمیزده جویزلری ده ائله بئله درهریک!..
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
أنا کئفلی ایسکندر!
دوکتور جئری
ائل آراسیندا کئفلی ایسکندر آیاماسی(لقبی) ایله تانینان حاج محمدعلی آغا، محرملیک آیی باشلایاندان هر یئرده اوتوروردو سؤزو کربلا فاجیعهسینه چکهرک دئییردی:
-کئشکه من ایمام حسین(ع) زامانیندا اولایدیمدا اونون "هَل مِن ناصِراً یَنصُرُنی؟" [منه یاردیم ائدن واردیر می؟] هارایینا "لبیک" دئییب یاردیمینا قوشوب اوغروندا شهید اولایدیم...
سونرا مندیلینی چیخاردیب اوزونه باساراق هؤنکور- هؤنکور آغلاییردی.
عاشورا گئجهسی، او یئنه یانینداکیلارا آرزوسوندان دانیشیب آغلایاندان سونرا باشینی مچیدین دیوارینا سؤیکهدی. آنسیز اؤزونو کربلا چؤلونون اورتاسیندا گؤردو. بیرآز گئجیکمیشدی سانکی. یزیدین قوشونو شهیدلرین باشینی نیزهلرین اوجونا تاخاراق قانلی ساواش آلانینینی ترک ائتمکدهایدی، اسیرلر آغلاشا-آغلاشا قوشونون دالیجا سوروکلهنهرک چکیلیردیلر.حاج محمدعلی دهشتله بو گؤرنتونو گؤزدن گئچیریرکن قوشوندان بیر آتلی آیریلیب چاپاراق اؤزونو اونا یئتیردی. یاخشی باخدیقدا اونو تانیندی. شیمر ایدی. شیمر قلینجینی چکهرک آتین قاباق قیچلارینی گؤیه قووزایا-قووزایا قیشقیردی:
- هَل أنتَ مِن أصحابُ الحُسین؟
[سن حسین-ین صحابهسیندنسن می؟]
حاج محمدعلی باشینی توولادی:
- لا..لا.. أنا کئفلی ایسکندر!
[یوخ..یوخ .. من کئفلی ایسکندرم!]
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
آغیر یوک
دوکتور جئری
شیخ آغا سالام-صلوات ایله کندین آلاقاپیسیندان ایچری گیردی. قلئیچی مورتوض جاماعاتی آرالایاراق گئچیب ائششگین نوختاسیندان یاپیشدی...
ترس آوا کندینده. شیخ آغانین گلیشی، اوروجلوق آیینین یئتیشمهسی دئمک ایدی. شیخآغا هر ایل، خالقین اوروج-نامازینا، شرعی مسئلهلرینه یئتیشمک اوچون شهردن گلیب بیر آی ترسآوا کندینده، قلئیچی مورتوض گیلین ائوینده قالاردی. دئییلنلره گؤره، قلئیچی مورتوضون ددهسی- رحمتلیک کابلا احد، شیخ آغانین صیغه قارداشی ایمیش. شیخ آغا ترس آوایا گلن گوندن، سحر، ناهار، آخشام آذانلارینی دئیر، ایفطاردان سونرا مچیدده جاماعات نامازی قیلار، خالقین شرعی مسئلهلرینه یئتیشردی. آنجاق بو شیخ آغانین بوتون وظیفهسی دئییلدی. شیخ آغا داناباش کندینین شرعی مسئلهلرینه ده یئتیشمهلی ایدی. داناباش کندی ایله ترس آوا کندینی کئچی بوغان چایی بیربیریندن آییریردی. آخشاملار، ترس آوا کندینین ناماز-مینبری بیتدیکدن سونرا، قلئیچی مورتوض، شیخ آغانی بئلینه میندیریب چایدان گئچیردهرک داناباش کندینه آپارار، ناماز-مینبردن سونرا تکرار ترس آوایا قایتاراردی...
- اسسلامووو علیکوووم ...
شیخ آغا ایچری گیردی. قلئیچی مورتوضون ننهسی مشدی خانیم چادیراسینین اوجونو دیشلهیه-دیشلهیه اوتاغین باشیندا آغایا یئر گؤستردی:
- حاج آغا خوش گلمیسیز.. بویورون ..بویورون.
شیخ آغا آخسایا- آخسایا گئدیب قالین دؤشکچهنین اوستونده اوتوروب یاسدیقلارا سؤیکندی:
- آللاه شاهین ائوینی ییخسین! کند یوللاراینا یئتیشمیرکی.. بورایا گلنه قدر جانیم چیخدی...
قلئیچی مورتوض اللرینی گؤیه قووزادی:
- آمین!
بیر آز دینجلدیکدن سونرا، شیخ آغا الینی آتاجاسینا قلئیچی مورتوضون چیگینه تاپداییب دئدی:
- اوغلوم ! دوزدور بوراسی منیم قارداشلیغیم ائویدیر آنجاق بوندان باشقا، من ایکی سببه گؤره هر ایل سیزه قوناق اولورام...
قلئیچی مورتوض ماراقلاندی:
- نه سببلره گؤره آغا؟!
شیخ آغا گولومسوندو:
- ایکینجیسی مشدی خانیمین تندیر چؤچهلرینه گؤرهدیر..
سونرا یئرینده دیکلندی:
- مشدی خانیم او تندیر چؤچهلریندن گتیر گؤرهک اؤلدوم آجیمدان!
مشدی خانیمین دوداغی قاچدی، چادیرا آغزیندان دوشدو...
یئددی-سککیز گون اوروجلوقدان گئچمیشدی. بو سوره ده قلئیچی مورتوض ترس آوانین مچیدی قورتولاندان سونرا شیخ آغانی بئلینه آلیب چایدان گئچیدهرک دانا باش کندینه آپاریب قایتاریردی. آنجاق او گئجه داناباش کندیندن دؤننده قلئیچی مورتوض چوخ دالغین گؤرونوردو. بایاق مینبرده، کندلیلرین بیری حئیوانلارین حق- حوقوقوندان سوروشاندا، شیخ آغا سؤزلرینین آراسیندا دئمیشدی:
- کیمسه بیر حئیوانلا یاخینلیق ائلهییب جوتلشسه، او دونیادا او حئیوانی سونسوزا قدر بئلینده دولاندیرجاقدیر.
ترس آوا کندینده چاتاندا، قلئیچی مورتوض شیخ آغانی کئفلی ایسکندرگیلین قاپیسیندا یئره قویوب میزیلدادی:
- آغا! سیز بورادا گؤزلهیین من گئدیم ائششگیزی ده گتیریم!
شیخ آغا شاشیردی:
- اوغلوم نه اولوب مگر سیزه گئتمیریک؟!
قلئیچی مورتوض باشینی آشاغی سالدی:
- یوخ آغا!..یاخشیسی بودور بوندان بئله کئفلی ایسکندرگیلین ائوینده قالاسیز!!
شیخ آغانین گؤزلری کللهسینه چیخدی:
- مگر نه اولوب؟!!
قلئیچی مورتوض قایغیلی- قایغیلی سیزیلدادی:
- آغا باغیشلایین، من بو دونیادا سیزی او دونیادا ائششگیزی بئلیمده دولاندیرا بیلنمهرم!!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
پیشیک یئمهمیشم
دوکتور جئری
شیخ آغا جوما آخشامی قلئیچی مورتوضگیله قوناق گئتمیشدی. اؤپوش- گؤروشدن سونرا قلئیچیمورتوض، ددهلیگینین سارالمیش اوزونه سای سالدی:
- قوربانین اولوم دده! رنگین-روفون نییه قاچیب؟!.. خسته-مسته دئییلسن؟!...
شیخ آغا الینی اورگینین اوستونه باسدی:
- اورگیم آغرییر!
قلئیچی مورتوض نیگران اولدو:
- زنگ وورادین، گلردیم آپاراردیم دوکتورا!!
- گئتدیم.. سحر دوکتور جئرینین مطبینده ایدیم..
- یاخشی!.. نه دئدی؟..
- دئدی: اورگیمین دامارلاری دارالیب...
- داوا-درمان نه یازدی؟
شیخ آغا باشینی آشاغی سالدی:
- دوزونو ایستهسن بو گون چوخراق داوا-درمانا گؤره بورا گلمیشم!..دوکتور دئدی، اورگیمین دامارلارینی آچماق اوچون گرهک ویسکی ایچم. اؤزون بیلیرسن من آبیرلی-ناموسلی بیریسییم، من کیمه دئییم منه ویسکی تاپسین...
قلئیچی مورتوض ددهلیگینین سؤزونو کسهرک:
- دده بهیم من اؤلموشم؟!..- دئییب، تئز جیب تئلفونونو چیخاردیب خالاسی اری کئفلی ایسکندر زنگ ووراراق احوالاتی اولدوغو کیمی آنلاتدی.
یاریم ساعات سونرا کئفلی ایسکندر بیر قاب عاراق، اوچ-دؤرد پورس کاباب ایله قلئیچی مورتوض گیلده حاضیر ایدی.
شیخ آغا عاراغی گؤزدن گئچیره-گئچیره دیللندی:
- دوکتور منه دئییب ویسکی ایچیم بو کی آچیق عاراقدیر؟!!
کئفلی ایسکندر گوله-گوله:
- آغا! ویسکی اولمایان یئرده آچیق عاراق، ویسکی ثاوابی وئرر..-دئدی.
قلئیچی مورتوض سوفرهنی آچینجا شیخ آغا ایله کئفلی ایسکندر ییئیب ایچمگه باشلادیلار. کئفلی ایسکندر آرا وئرمهدن بارداقلاری آرد-آردا دولدورودو. بیردن شیخ آغانین حالی یامان قاریشدی. الینی آغزینا باسیب ائشیگه قاچدی. آردیجا کئفلی ایسکندر ایله قلئیچی مورتوض دا ائشیگه قاچدیلار. شیخ آغا کردینین قیراغیندا اوتوروب قوسوردو. قئلیچی مورتوض اگری- اگری کئفلی ایسکندره باخدی:
- سنه کیم دئدی، آچیق عاراق گتیرهسن؟!.. بهیم بیلمیرسن بونا هرنه پوخدان قاریشدیریرلار؟!..
شیخ آغانین هوشو باشیندان چیخدی.
- ایندی من نئیلهییم؟!
قلئیچی مورتوض باش-گؤزونه تاپداماقدا ایکن، پیشیکلری-مخمر- گلیب آغانین قوسونتولاردان ییئیب-یئییب اؤلدو.
قئلیچی مورتوضون دردی بیر ایدی اولدو ایکی:
- ائی وای ددهم ائی وای.. ائی وای پیشیگیم ائی وای!!...
کئفلی ایسکندر آفتافا ایله شیخ آغانین اوزونه سو سپیردی. هاندان-گئجدن شیخ آغا آییلدی:
- اوغلوم مورتوض بونلار نمنهدیر؟
قلئیچی مورتوض زایلدادی:
- دده حالیز خاراب اولوب یئدیکلریزی قایتاردیز.
شیخ آغا ساییقلایا-ساییقلایا قایتاردیقلارینی سایماغا باشلادی:
- اوغلوم دوزدور؛ من کاباب یئمیشم، خییار یئمیشم، بامادور یئمیشم، دکل یئمیشم، پول یئمیشم، یئر یئمیشم...
سونرا پیشک اؤلوسونو گؤسترهرک آرتیردی:
- آنجاق نه قدر فیکر ائلهییرم یادیما گلمیر نه زامان پیشیک یئمیشم؟!!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
دوکتور جئری نین تهران ملهمی نه بیر جواب!
تبریز ملهمی !
بیر هفته اونجه دن، تورک شیناس عابباس ائلچین له- شیخ آغامیز آخوند امیرحوسین (بهبود) مورادی یه خبر وئریلمیشدی، پایتخت ده اولان فارس دیلی قورومو باشقانی ،مجلیسیمیزده تورک دیللی اولان دئپوتادلاریمیز(ماده اون بشه گوره ایمضا ائدنلر) اوچون، هم بیر محللی معاینه همده بیر محللی تحقیقات ائیلمک ، اولکه میزه گلمه لری لازیم دوشوب. بیردن خبر وئریلدی: بش دیقه چکمه میش قوناقلاریمیز دئدییمیزآدرسه یئتیشه جک.
او زامان گلیب چاتدی، ماشیندان قوناقلار دوشوب چوخ گوزل قارشیلاندیلار، اوپوشوب -گوروشندن سونرا، گئچیب ایستراحت ائتدیلر.
صاباحی بویوک بیر مجلیس قورولموشدی. مجلیسیمیزین آشاغی باشدان -یوخاری باشاجان بویوک آداملار ،جراحی دوکتور-ایقتیصادجی-زاوودچی-داواناخاناچی-کوره چی لر بیر طرفده ، یازیچیلار- شاعرلر -نوحه خانلار-سیره چی-دسته چی لرده بیر طرفدن ،جابه جا -ردیفله اؤز یئرلرینده اوتوروب گوزلری –اوزلری پایتخت دن گلن فارس دیلی قورومو باشقانینا زیلله یب –باخیردیلار. هردن بیری قوناقیله اوز-اوزه یاسلاشاندا ،قوناق بیر گولومسوله نیب ،مجلیسده اوتوران شخص، الین سینه یه آپاریب، یئریندن بیر قاریش دوروب، اؤز ایراده تین بیلدیریردی.
ایلک آخوندوموز ، دانیشماقا باشلادی :خداوند مهربان و رحیم ، بر ما خیر و برکت زیاد بخشیده است. پس برای پروردیگار نماز بگزارید و قربانی کنید، محققا دشمن تو مقطوع النسل است .آخوند امیر حوسین(بهبود) مورادی دوشمنی دیله گتیرنده، بیر ناراحات حالتده ،عابباس ائلچینه باخدی، سیره چیلردن بیری اوجا سسله بیر صلوات چونده رین،دئمکده.... دوشن آخیر هاوا مجلیسدن بیرده عابباس ائلچینین اوستوندن، گوتورلندی.
سونرا شهرلریمیزدن بیر نئچه گوزل بویوک آداملاردان، فارس دیلیمیزین فلسفه سیندن نییه اونو اوخویوروق؟ افسانه وی قهرمانلاریندان چوخلی دانیشیق آپاریلدی. آخیردا کندلرین بیریندن بیر قوجا کدخدایا نوبت یئتیشدی. تریاکی بوغلارینا بیرده قارا رنگ قویان باشینین توکلرینه ال چکیب، دانیشماقا باشلادی: مهمان ما خوش آمدند! به عرض ملوکانه موبارک می رسانم، در ادامه کار شما ما هم در دهکدهای خود خدماتی به انجام رساندیم. نام پیش از هزار دهکده- شهر-منظقه- کوه -رودخانه ترکی را عوض کردیم اسم فارسی گذاشتیم .نمونه آنرا می آورم !سییاری را سیه رود، یام را پیام، آراز را ارس، کمچی را کیامک، علمدار گرگر را هادیشهر، ......قراردادیم. بونلاری دییه نده فارس دیلی قورومو باشقانی آلما یئییردی، بیر قاچ پیچاقیله قوپاردیب، الیله اوزادیب گوله- گوله اونا طرف اوزادیب،دئدی: بییا جان دلم ،بفرما حق شماست، بفرما بخور! کدخدانین ایکی الی سینه ده ،قاچا- قاچا قاچیب، تیکه آلمانی اوندان آلیب، ائله اونون یانیندا یئدی!
عابباس ائلچین سوزی اله آلاندا قوناقی چوخ یاغلادی، اورتا سوزونده بئله دئییردی: .....مهمان گرامی ما همگی از شما جنابعالی انتیظار داریم به درخواست ما که تدریس زبان ترکی در مدارس است توجه نمایید. ائله بو سوزی دییه نده فارس دیلی قورومو باشقانی یئرینده بیر قرنشدی، ائله بیل عقرب شالوارینا گیرمیشدی، آخوند امیرحوسین مورادی نین ناراحاتچیلیقی چوخالمیشدی، اوتوران قوناقلارین هامی سی ولولییه
دوشموشدولر،خیلاصه عابباس ائلچین سوزون چوخ عذابلا قوتاردی..... .
سوز ایندی قوناقینیدی، قوناق دیله گلدی: به نام خدا، من خیلی مفتخرم که امروز اینجا در قلب تپنده مملکت عزیزمان هستم از روحانی مجلس از بزرگان به خصوص کدخدای دهستان مربوطه سپاسگزارم از کدخدا می خواهم بیشتر تلاش کنند. کدخدا یئریندن دوردی، بیر گوزل اییلیب- دوزلدی .قوناق دیله گلدی خواهیش دارم ازت، آخر جلسه یک روگرفت(فتوکپی!) از آن لیست برام بدهید. کدخدا الین گوزونون اوستونه قویدی. قوناق آخیر سوزلرینده یدی: .....آخر سر باید در جواب امثال عباس ائلچین ها باید به گویم: ما نمی توانیم به عقب برگردیم، نمی توانیم ترمز این ماشین را بکشیم ،برای اینکه دو سه نفر اجنبی پرست به امیالشان برسند، من در اینجا می گویم به جرس قاطع در این عمل خود می مانیم !به کوری چشم دشمنان این مرز بوم .هامی صلوات چونده ریب ، قوناق دوراندا آیاقا هاهی قوناقلار آیاقا دوردولار. هره بیر یولیله اؤزون قوناقا یاخینلادیردی، بیری جیبیندن خودکار چیخاردیب هدییه ائیله ماقیله ،بیری گوروشماقیله اؤز ایراده تین بولوندوروردی. کدخدا یاخینلاشیب جیبیندن بیر قیش امرودی چیخاردیب ،وئردی .خیلاصه قاپییاجان خوداحافیظ لشمه لر ایدامه سی واریدی.
اون دیقه دن سونرا بیر آخوند امیر حوسین مورادی بیر عابباس ائلچین بیرده قوناق قالمیشدی. قوناق قاش قاباغین ساللاماقیله معلومودی عابباس ائلچیندن ناراحاتدی، ایسته میر گئجه نی قالسین ،آمما بو طرفدن ده گئجه دن خیلک گئتمیشدی ،دیله گلدی: یه جایی هست استراحتی کنیم اما با این اوضاع احوال، تنهایی می ترسم ،یک نفر هست که با من در اینجا بخوابد؟ تالارین نگهبانی کئفلی ایسگندر جوابیندا، دئدی: قوربان من اینجا هستم باهم می خوابیم .
گئجه یاری سی بیر- ایکی پیشیک ائشیکده بوغوشوردولار. قاناق یوخودان آییلیب، چوخ هاراسان کئفلی ایسگندری اویادیب، دئدی: برادر مثل اینکه در بیرون عملییات خرابکارانه است!؟ کئفلی ایسگندر یوخودان آییلدی، بیر قولاق آسیب ،سونرا دئدی: عملییات خرابکارانه هست اما به ما ربطی ندارد! اما اگر می ترسی؟ بیا پیش من بخواب. قوناق ائله بو سوزی ایسگندردن ائشیتدی، تز اؤزون وئردی اونون یانینا،کئفلی ایسگندر یئرینین ایچینده بیر گوزلرین آچیب قوناقا باخدی، ائله اوجورسونا یوخی باسدی .
چونکی گئچن جلسه نین هاواسینا یوخلامیشدی ،یوخودا گوردی بیر یولدا گئدیر، ایسته یر بیر یئرده ایشله سین. بیردن بیر دگیرماندان بونو سسله دیلر، سسه ساری گئدیب- دانیشاندان سونرا اونلارا باشلایب ایشله دی .بوغدالاری دگیرماندان گتیریب خاورماشینینا وورودولار، بیردن بیر پاسیبان سوت چالدی کی:اوغرولاری قویمایین، دگیرمانی بوشاتدیلار. هره بیر طرفده گیزلندی، اودا قاچیب دگیرمانین ایچه ریسینده گیزلندی.
اوردا بیر قوجا کیشی ایشله ییردی، اون بش باجادان اون توکولوردی، بیریندن چوخ- بیریندن آز- آخیرداکیندان چوخ آز اون گلیردی. قوجادان خبر آلدی: بونلار ندیر؟ باجادان توکولور؟ قوجا ،دئدی: ائولادیم، بونلار هر اینسانین روزوسودی، باخ او چوخ توکولن باجا هامییا، خیدمت ائیلییه ن جلیل ممدقلی زاده نیندی، اوندان سونراسی نیما یوشیج ، او بیرسی جواهر نعل نهرو، او بیرسی ده شکسپییریندی، سانییا- سانییا گلیب یئتیشدی یاپ او آخیرداکی باجییا، هردن بیر توزاناق گلیب یرتیقدان دوشوردی! اوردا قوجا دایانیب، باشین آشاغا سالدی. کئفلی ایسگندر سوروشدی: بو بس؟ قوجا ،دئدی: او یرتیق سیزین قوناقیزین روزی یرتیقی دی! کئفلی ایسگندر چوخ تاسف ائیله دی، ناراحاند حالدا ،دئدی: یوخ، بو دوز ایش دئییل ،ایندی او یرتیقی من بیر آز گئنیشله ده رم! بارماغین اوزادیب ایسته دی یرتیقی بیر آز گئنیشلتسین، اوندا بیر هاوار سسی بونو یوخودان آییدیب گوردی کی: وای آتاوین ائویله! قوناقین شالواری آشاغی، بارماغی قوناغین دالیدا آیری یئرینده !
عابباس ائلچینده قاپینی آچیب، آیاق اوسته ،هاراسان- هاراسان اونلارا، باخماقدا !!
محمد علی برزگر(گرگرلی آراز)
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
کئفلی کونفوسیوس
دوکتور جئری
اؤلکهنین یوز ایللیک گلیشمه- ایرهلیلمه پروقرامینی حاضیرلاماق اوچون دؤولت طرفیندن داناباشلی دوکتور جئری، ترس آوالی قلئیچی مورتوض بیرده گرگرلی کئفلی ایسکندر بؤیوک بیلگین کونفوسیوسون یانینا گؤندریلدی. مملکت باش بیلنلری، کونفوسیوس ایله چایلاشاندان سونرا بو قونودا یاردیمجی اولماسینی، یول- یؤندم گؤستریب اؤیود وئرمهسینی ایستهدیلر. بؤیوک بیلگین ساققالینی تومارلایا- تومارلایا دئدی:
- مملکتینیزه یئدی آی ایچینده بؤیوک بیر ایش گؤرمک ایستهییرسینیزسه بوغدا اکین.
- مملکتینیزه یئددی ایل ایچینده بؤیوک بیر ایش گؤرمک ایستهییرسینیزسه آغاج اکین.
- مملکتینیزه یئتمیش ایل ایچینده بؤیوک بیر ایش گؤرمک ایستهییرسینیزسه اینسان تربیه ائلهیین.
دوکتور جئری آلقیشلاییجی باخیشلارلا کونفئسییوسو سوزهرک یولداشلارینا دؤنوب:
- بو آلتین اؤیودلری نوسخه ائلهییب دؤولتیمیزین حوضورونا چاتدیرمالیییق- دئیه الینی جیبینه سوخدو:
- ائی واخ!.. گؤزلوگوم ائوده قالیب، اؤیودلری سن یاز، اوستاد مورتوض!!
قلئیچی مورتوض اویان- بویانین قورتدالایا-قورتدالایا فیسیلدادی:
- ائله بیل قلمیمی گتیرمهمیشم!!
کئفلی ایسکندر بو دورومو گؤرونجه باشینی تؤولاییب دئدی:
- من یازارام!
دوکتور جئری برک-برک تاپشیردی:
- کئفلی- کئفلی یازمایاسان هااا!!...
***
ایکی گون سونرا کئفلی ایسکندرین یازقیسی باشقانین قاباغیندا ایدی:
مملکته ایچینه نئجه آفتافا گؤتورمک اولار:
- مملکته یئدی آی ایچینده آفتافا گؤتورمک ایستهییرسینیزسه، بوغدا وارید ائلهیین.
- مملکته یئددی ایل ایچینده آفتافا گؤتورمک ایستهییرسینیزسه، اورمان-مئشهلری آرادان آپارین.
-مملکته یئتمیش ایل ایچینده آفتافا گوتورمک ایستهییرسینیزسه، مدرک ساتین.
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
شئیخ آغا نییه آغلادی؟!
دوکتور جئری
شئیخ آغا آغریدان یوخودان اویاندی. سانجی باغیرساقلارینی کسیردی. زاریلداماغا باشلادی. سسینه آروادی بالاخانیم یئریندن داشلاندی:
- آغا باشینا دولانیم سنه نه اولوب؟- دئیه اوز-گؤزونو جیریب آغلاماغا باشلادی.
برکتلی دوخسان بئش ایللیک عؤمرونده شئیخ آغا بیر کره بئله اولسون خستهلهنیب دوکتورا گئتمهمیشدی. بو اوزدن بو گؤزلهنیلمز آغری اونو دریندن سارسیتدی:
- اؤلورم... تئز اول مورتوضا زنگ وور گلسین...ائی وای اؤلدوم...
اون دقیقه اولمامیش قئلیچی مورتوض اؤزونو ددهلیگینین ائوینه چاتدیردی:
- دده!..دده!.. سنین نه واختیندیر اؤلهسن؟- دئیه اؤکوتمه وورماغا باشلادی.
شئیخ آغا اینگیلدهیه- اینگیلدهیه قلئیچی مورتوضا چیمخیردی:
- تئز اول منی اینگلیستانا گؤتور... دئییرلر اورانین دوکتورلاری اؤلونو دیریلدیرلر.. تئز اول یوبانما...
قئلیچی مورتوض چاش- باش قالدی:
- دده!.. اینگلیستان داناباش کندی دئییل سنی تئز اورایا آپارام.. اوزاقدیر یولدا الدن گئدرسن.. هله اوستهلیک بیز اونلارلا گل- گئدیمیزی کسمیشک!
شئیخ آغانین هارایی گؤیه قالخدی:
- ائی وای اؤلدوم آللاه؛ اؤزون ایرحم ائله!!
بالاخانیم قئلیچی مورتوضون اتگیندن یاپیشدی:
- سن آللاه بیر ایش گؤر.. یوخسا باشسیز قالاجاغیق هاااا...
بیردن قلئیچی مورتوضون گؤزلری پاریلادی:
- منیم بیر دوکتور دوستوم وار، آدی اینگیلیسیدیر.. بابالی دئینلرین بوینونا، دئییرلر اینگیلیس ایگنهسیندندیر. آرتیق اینگلیستانا گئتمگه گرهک یوخدور.
یاریم ساعات سونرا شئیخ آغا دوکتور جئرینین مطبینده ایدی. دوکتور بیر توختادیجی ایگنه شئیخ آغایا ووراندان سونرا اونلاری آزمایشگاها گؤندری.
قئلیچی مورتوض ایله شئیخ آغا سالوندا سیرانی گؤزلهییرکن آزمایشگاهین اوتاغیندان اون دؤرد- اون بئش یاشلی بیر اوغلان ائشیگه چخیب آغلایا- آغلایا گلیب شئیخ آغانین یانیندا اوتوردو. شئیخ آغا الینی اوغلانین باشینا چکیب تومارلایا- تومارلایا دئدی:
- یئکه اوغلانسان نییه آغلاییرسان؟!
اوغلان گؤزلرینی یاشینی آغیدا- آغیدا بارماغی گؤستریب دئدی:
- قانیمی آزمایش ائدهجکدیلر، بارماغیمی کسدیلر.
بو یانیتدان شئیخ آغا ایکی الینی باشینا تاپداییب آغلاماغا باشلادی. گنج اوغلان شئیخ آغانین آغلاماسینی گؤرونجه بارماق آغریسینی اونودوب سوروشدو:
- آغا!.. سیز نییه آغلاییرسیز؟!
شئیخ آغا وایسینا- وایسینا میزیلدادی:
- منده سودوک (ادرار) آزمایشی وئرهجگم!!
***
آخشام اولموشدو؛ شئیخ آغانین آغریسی هله کسیلمهمیشدی. قئلیچی مورتوض زنگ ووروب دوکتور جئرینی شئیخ آغانین ائوینه چاغیردی.
معاینهدن سونرا دوکتور آچیقلادی:
- مطبده دئدیگیم کیمی، بؤیرکلری داش باغلاییب. تاسفله ایندیکی داوالارین کسری قالماییب داشلاری دوشورمور.. ایستهییرسینیزسه داشلار تئزلیکله دوشه بیرآز آلکوللو ایچکی بیلهسینه ایچیردین.
بو سؤزلری ائشیدن قلئیچی مورتوض تئز خالاسی ارینه تئلفون آچدی. بیر گؤز قیرپیمیندا کئفلی ایسکندر بیر قاب عاراق ایله اؤزونو شئیخ آغانین ائوینده یئتیشدیردی. شئیخ آغا عاراغین حارام اولدوغونا گؤره ایچمکدن بویون قاچیریردی آنجاق اؤلومو گؤز اؤنونه آلینجا یاواش- یاواش ایچمگه باشلادی. دوکتور جئری، شئیخ آغانین یاواش- یاواش ایچدیگینی گؤرونجه قاش- گؤز ایله قلئیچی مورتوضا ایشمار ائلهدی. قئلیچی مورتوض جلد اوتاقدان چیخیب آز سونرا بیر یئکه قیف ایله گئری دؤندو. شئیخ آغانی یئرینه اوزادیب قیفی آغزینا قویدولار. کئفلی ایسکندر عاراغی قیفا بوشالتدی.
اوچ-دؤرد ساعات گئچمیشدی. شئیخ آغانین هارای-دادی شوشهلری تیترهدیردی. دوکتور جئری دئدی:
- آغانین داش- قومو اولسایدی بو عاراق هامیسینی ائشیگه تؤکموشدو.. قورخورام آغا پندام اولموش اولا!
کئفلی ایسکندر دئدی:
- ایندی دئییرسن نئیلهیک دوکتور؟!
دوکتور جئری گئچی ساققالینی تومارلایاراق دئدی:
- گرهک شئیخ آغا ایماله اولونا!
سونرا اوزونو قلئیچی مورتوضا توتوب آرتیردی:
- آغانین ان یاخین آدامی سنسن .. بو اؤز ایشیندیر ... باخ گؤر نئیلهییرسن!!
دوکتور جئری ایله کئفلی ایسکندر، قلئیچی مورتوضو شئیخ آغایلا اوتاقدا یالقیز بوراخدیلار.
بیر ساعات سونرا هامی شئیخ آغانین باشی اوسته ایدی. ایماله ده ایشه یارامامیشدی. شئیخآغا اینجارسیز- اینجارسیز یئرینده آغلاییردی:
- آللاهیم منی باغیشلا، جانیمی آلما، عؤمور سونو آغزی عاراقلی، گؤتو یاشلی نئجه حضورونا گلیم؟!!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
دینمه وئر!
دوکتور جئری
قلئیچی مورتوض، قارداشلیغی شیخجا آغانین کنکورسوز آزاد دانیشگاهین "ایسلامی بیلملر" رشتهسینده قبول اولدوغو موناسیبتینه قوناقلیق وئرمیشدی. باشدا پروفئسور نصرالدین اولماق اوزره، سیرا ایله اوستاد دفتری، قودرت موعللیم ابولحسنی، قلئیچینین یئکه باجاناغی سرهنگ امیرتومان، کل اوغلان رضایی، عابباس ائلچین، اوستاد فرهیخته، اگلشمیشدیلر. قوناقلارین هامیسی گلمیشدی بیرجه حاج محمدعلی آغا برزگر یوبانمیشدی. قلئیچی مورتوض سورهکلی پئنجرهدن ائشیگه باخیردی. سونوندا حاج محمدعلی آغا دا تاپلیب گلدی. هامی آیاغا قالخدی. اؤپوش-گؤروشدن سونرا اوتاغین باشیندا پروفئسور نصرالدینین یانیندا بیلهسینه یئر گؤستریلدی. حاج محمدعلی آغا قاش- قاباقلی گؤرونوردور. قودرت موعللیم اؤزونو ساخلایا بیلمهییب ندنینی سوروشونجا دردی دئشیلدی:
- بئش آلتی گون بوندان قاباق اوزاق یئردن قوناقلاریم گلمیشدی. ائوین قاپیسینین کئیچک اولدوغونا گؤره ماشینی قاپیدا ساخلادیلار. سحر چاغی ائشیگه چیخاندا گؤردوم ماشین دؤرد تکرین آچیب آپاریبلار. دوغروسو قوناقلارین یانیندا لاپ باشی آشاغی اولدوم. بو گون گئدیب یئکه بیر قاپی آلیب گتیردیم. دیواری ییخیب قاپینی آسماقدا ایدیک، هارادانسا بیر مأمور تاپیلیب گلدی. " نه ایش گؤرورسوز؟"دئدی. "قاپینی یئکهلدیریک" دئدیم. مأمور دیللندی:"سیز کیمین ایجازهسی ایله قاپینی یئکهلدیرسیز، مگر مملکتین صاحابی یوخدور!" سونرا بیرآز یوموشالیب آتیردی: "ائلهدی اللی مین تومن!".
قلئیچی مورتوض دانیشیغین اورتاسینا آتلاندی:
- اللی مینی وئردین؟!
حاجی محمدعلی دوداغینی بوزوشدوردو:
- یوخ!!.. نییه وئرردیم!..
قلئیچی الینی دیزینه چالیب، "نییه وئرمهدین؟"- دئیه دانلایینجا، قوناقلار باشلارینی توولاییب، " جوج..جوج..جوج.." کیمی بیر سس آغیزلاریندان چیخارتدیلار.
اوستاد دفتری سوروشدو:
- سونرا نه اولدی؟
حاجی محمدعلی آرتیردی:
- هئچ..مأمور جیبیندن بیر کاغیذ چیخاردیب بیلمه وئریب دئدی؛ صاباح گلرسن ایدارهیه هر شئی اورادا بللی اولار.
قلئیچی مورتوض اوزونو باجاناغینا توتوب دئدی:
- سرهنگ!.. سیزین باشیزا گلن اویون حاجینین باشینا گلمهسه من هئچ زات بیلمیرم..باااااخ!
قوناقلار سرهنگه ساری دؤندولر:
- سرهنگ!...نه اویونو؟!!
سرهنگ أیری- أیری قئلیچی مورتوضا باخاراق فیسیلدادی:
- هئچ!.. دئمهلی دئییل!!
ماراقلانمیش قوناقلار ال چکمهدیکده سرهنگ سؤزه باشلادی:
اینقلابدان قاباق افسرلیک دانیشکدهسینی بیتیریب درجه آلدیغیمیز گون، یولداشیم ایسکندرله پادگانین یاخینلیغیندا اولان ایچکیدوکانینا گئدیب بو موناسیبتی قوتلاماق ایستهدیک. هله بارداقلاریمیزی چاخناشدیرمامیشدیق ایکی ژاندارما ایچری گیردیلر. ژاندارمالارین بیری استوار2 ایدی بیریسی ایسه گروهبان3. قوجا استوار بیزی گؤرونجه قاشی ایله گروهبانا ایشاره ائلهیهرک بیزیم میزین باشینا گلدیلر. استوار سوروشدو:
- جناب سروان بورادا نه قاییریرسیز؟!
دونقولداندیم:
- گؤرمورسن بوغازیمیزی ایستلاتماق ایستهییریک!
استوار یوموشاقجا دئدی:
- آمما اولماز قوربان!!...
من سینیرلندیم:
- نییه اولماز هلهکی اینقلاب اولماییب؟!!
استوار بیر آز دالییا چکیلهرک:
- من سیزین اؤزوزه گؤره دئییرم صاباح سیزه مسئله اولار! دئییب گروهبانا گؤز ائلهدی. گروهبان قاباغا گلدی:
- جناب سروان ایستهییرسیز صاباح سیزه مسئله اولمایا ییرمی تومن وئرین.
بو سؤزو ائشیتجک یوموروغومو میزین اوستونه تاپداییب قیشقیردیم:
- زور پولو ایستهییرسیز؟! مگر بو مملکتین صاحابی- قانونو یوخدور؟!
قوجا استوار قیشقیربغیما باغیرتی ایله قارشیلیق وئردی:
- نه سسینی آتیبسان باشینا، دور گؤروم پاسگاهااا...
یولداشیم ایسکندر پیچیلدادی:
- ییرمی تومنی وئر قورتولاق یوخسا ایش اوزونا چکهجک!
قیزیشدیم:
- یوخ اولماز.. بیزی پاسگاهدان قورخودورلار...بونلار گرهک بیزیم قاباغیمیزدا آیاق جوتلهییب چاس قووزایالار..
نه باشیزی آغریدیم؛ یاریم ساعات سونرا ژاندارمرینین پاسگاهیندا ایدیک. پاسگاهین رئیسی قوجا بیر ستوان3 ایدی. بیزی گؤرونجه سرتجه استوارین اوستونه قیشقیردی:
- مملکتین افسرلرینی نییه بورایا گتیریبسیز؟!
استوار دیل- دوداغینی دولاشدیرینجا گئنه قیشقیردی:
- تئز گئت گوزاریشینی یاز گتیر!
سونرا گولومسهیه-گولومسهیه بیزه اوتوراجاق بویور ائدیب سربازینا تاپشیردی ایکی چای گتیرسین. شیشهلهنه- شیشهلهنه یولداشیم ایسکندره گؤز باسدیم. هله چایلار گلمهمیشدی استوار گوزاریشی یازیب گتیردی قویدو میزین اوستونه. گؤزومون قیراغی ایله گوزاریشه باخدیم تکجه یاریم خط ایدی. گولمهگیم توتدو! رئیس گوزاریشی گؤتوردو. اوخویونجا بیر بیزه بیر کاغیذا باخدی، سانکی گؤزلرینه اینانا بیلمیردی سونرا یئنه بیر کاغیذا بیر بیزه باخدی. آلینی قیریشلانیب رنگی قیپ-قیرمیزی اولدو. کوف- کوف کوفولداماغا باشلادی. قورخویا دوشدوک گؤرهسن بو آللاهسیز او یاریم خطده نه یازیب رئیس بو حالا دوشدو؟! بیردن رئیس پاتلادی:
- اولان سیز اوتانمیرسیز؟... اؤلوب، اریمیرسیز؟ بو ایشلر نهدیر گؤرورسوز؟... او درجهلریزدن خجالت چکین؟...
نیگرانلچیلقیدان اؤلمکده ایدیک. یالوارجاسینا میزیلدادیم:
- آخی قوربان نه اولوب؟!
گوزاریشی اوزومه تولازلادی. کاغیذا باخدیم: "متهمین حین عمل شنیع لواط دستگیر شدند".
تر شیر-شیر آلنیمدان تؤکولمهگه باشلادی؛ جیم جیلاق سو اولدوم. ایسکندرین حالی مندن ده یامان ایدی. رئیس میزین دالیندا اوتوروب تئز- تئز بیر شئیلر یازماغا باشلادی:
اینجارسیز- اینجارسیز سیزیلدادیم:
- قوربان نه ائدیرسیز؟ سرکار استوار نه یازیبدیر یالاندیر، بؤهتاندیر؟! بیز...
سؤزومو کسدی:
- من بیلمیرم ... دادگاها یازیرام اورادا تکلیفیز بللی اولار...
ایسکندره دؤندوم:
- دادگاها گئتسک، تبرئه اولساقدا، اولماساقدا آبیریمیز گئدهجک!..
ایسکندر آغلامسینا-آغلامسینا رئیسه یالواردی:
- قوربان!... اولماز ییرمی تومنی وئرهک گوناهیمیزدان گئچهسیز.
رئیس ال ساخلاییب دئدی:
- ییرمی تومن ائشیگین قیمتی دیر.. پاسگاهین قیمتی اللی تومندیر اوغلوم!..
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
قیرخ بئش مین بئش یوز تومنی وئرمهسهلر!
دوکتور جئری
کئفلی ایسکندر گئجه یاریسی سرخوش ائوه قاییتدی. خالاخانیم بئلینه ساریلیب اوزوندن اؤپه-اؤپه سوروشدو:
- ایسکندر بگ من گؤزلممی؟!!
ایسکندر :
- سن منیم گؤزومده “سیبل جان”دان دا گؤزلسن!!
- منی سئویرسنمی؟
- هه.. دونیالارجا سئویرم!
- سئویرسنسه چاخیر ایچمگی ترگیده بیلرسنمی؟
- یوووخ!.. ترگیتسم، گؤزومده مئیمون کیمی گؤرونهجکسن!!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
دور چای دمله!
دوکتور جئری
کئفلی ایسکندر هر گون ایشدن قاییداندا خالاخانیما، "دور چای دمله" دئییردی.
بیر گون خالاخانیم قیزغین-قیزغین:
- نه دور چای دمله مه سی ؟!- دئیه دیللندی.
ایسکندر شاشیردی:
- سنه نه اولوب؟!
خالاخانیم کوکرهدی:
- نه اولاجاق؟!.. ائوه گیرجک،"دور چای دمله، دور چؤرهگی گتیر" دئییرسن. بیز هاچان فارسلار کیمی مدنییّتلی، فرهنگلی اولاجاغیق!... گئت؛ بیر آز آغایی روستمیدن اؤیرن!!...
ایسکندرین گؤزلری کلّهسینه چیخدی:
- آغایی روستمی داها کیمدیر؟!
- تزه قونشوموزدور، فارسدیرلار.. آروادی دئییر: آغایی روستمی ایشدن گلنده اوتوروروق، موسیقی دینلهییریک، ادبیّاتدان دانیشیریق.. ساعاتلارجا ٰحافظٰین، ٰسعدیٰنین شئعیرلرینی اوخویوروق. سن ایسه گلنده...
ایسکندر باشینی آشاغی سالیب دینمهدی.
ائرتهسی گون، کئفلی ایسکندر ایشدن دؤنونجه خالاخانیمی یانینا چاغیریب سوروشدو:
- ٰعمادالدین نسیمیٰنی تانیییرسانمی؟
- یوخ!
- ٰ محمد فضولیٰ-نی نئجه؟
- اودا کیمدی؟!
- ٰ ابولقاسم نباتیٰ ؟!
- یووو...
- ٰفکیرت امیروفٰ –و حتما دینلهییبسن؟!
- ....
خالاخانیم سوسونجا، کئفلی ایسکندر باشینی آشاغی سالدی:
- بئله ایسه، دور چای دمله!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر
آرتیق گئج اولوب!
دوکتور جئری
کئفلی ایسکندر یئنه خالاخانیم ایله دالاشیب ائوین آمبارینا سیغینمیشدی. درین-درین دوشونجهلره دالمیشکن بیردن گؤزو قاب-قاجاغین ایچینده سئحیرلی چیراغا ایلیشدی. چیراغی گؤتوروب سیلدی، ایچیندن بیر جین چیخدی:
- دیله دیلگینی!...
آرزو- دیلک سؤزو گلینجه ایسکندر بوتون بدبختچیلیکلرینی اونودوب فیکری آنایاسانین 15.نجی مادهسینه گئتدی:
- 15.نجی مادهنی یورولوگه گتیره بیلرسن، بیزیم اوشاقلار آنادیللرینده یازیب اوخوماق ایستهییرلر؟!
جین اوزونتو ایله باشینی توولادی:
- آرتیق گئج اولوب!...منیم الیمدن بیر ایش گلمز!.. سیز اوتوز سککیز ایل بوندان قاباق بونون فیکرینده اولمالییدیز!!
- ....
مادی سیخینتیلار ایسکندرین یادینا دوشدو:
- منی پوللو ائلهیین!.. گونده پول اوستونده خالاخانیم ایله ساواشیرام!..
جین قاققاناق چکیب گولدو:
- قا..قا..قاه.. رحمتلیگن اوغلو سن نه فیکر ائلهییرسن؟... من پولو هارادان گتیریم؟!.. خزانه بوشدور؛ بوتون پول-پارانی مدیرلر آلتلارینا چکیبلر!!..
- ...
ایسکندر یئنه دوشونجهیه دالدی، بیردن الینی آلنینا چالدی:
- تاپدیم!!.. بیلیرسنمی جین آغا؟! سحردن آخشاماجان ائشیکده کل کیمی چالیشیرام، چابالاییرام. آروادیم ایشلهدیگیمی، زحمت چکدیگیمی گؤرمور؛ یئییر، ایچیر، یاتیر، قدریمی بیلمیر، آرغین- یورغون ائوه قاییداندا بیر آجی چای بئله قاباغیما قویمور. اولسا، بیر مدّت منیم یئریمی آروادیمین یئری ایله دگیشدیرهسن بلکه قدر-قیمتیمی آنلاسین.
جین الینی باغرینا باساراق، "باش اوسته" دئدی.
کئفلی ایسکندر سحر اویاندیقدا گؤردو یئری آروادی ایله دگیشیب. خالا خانیم دوروب ایشه گئتدی. ایسکندر ایسه ائوی ییغ- ییغیشدیر ائلهیهرک سیلدی، سوپوردو. اوست- اوستونه قالانمیش کیفیر پالتارلاری یویوب آریتلادی. ناهاری پیشیریب اوجاغا آسدیقدان سونرا اوشاقلاری گؤتورب مدرسهیه آپاردی. خالا خانیم آخشام چاغی دونقولدانا- دونقولدانا ائوه قاییتدی. ال- اوزونو یویونجا ایسکندر سوفرانی آچدی. خالا خانیم بیر ایکی تیکه یئیر-یئمز، "هانی بونون دادی- دوزو؟!" دئیه قیشقیردی باشینا. ایسکندر ایستهدی دئسین:" یاغیمیز قورتولوب" دئیه بیلمهدی، خالا خانیم سیللهنی یاپیشدیردی آغزینا.
بئلهلیکله بیر آی گئچدی. ایسکندر بو دورومدان یورولموشدو آرتیق. آمبارا گئدیب جینه دئدی:
- جین آغا!!... آرواد ایشی ده آسان دئییل! منی اؤز یئریمه قایتار!
جین باشینی آشاغی سالدی:
- اسکندر باجی! .. آرتیق گئج اولوب!... الیمدن بیر ایش گلمز!.. سیز اوّلدن بونون فیکرینده اولمالییدیز!...
ایسکندرین اورهگی اوزولدو:
- نئجه الیمدن بیر ایش گلمز؟!... نییه گئج اولوب؟!...
جین دیلینی چئینهیه- چئینهیه آچیقلادی:
- آخی سیز حامیلهسیز!
بؤلوم: حیكایه و گولمهجهلر